Với cây mai thường dùng phương pháp ghép để nhân giống. Có thể nói việc ghép mai chính là mơ ước của con người từ bao đời nay.
Trồng một cây mai nhưng có hoa không đẹp, nhìn thấy một cây khác có hoa đẹp hơn, người ta có ước muốn làm sao mang hoa đẹp nầy dưa vào cây mai của mình để lúc nào cây mai cũng có những hoa như thế. Cái mơ ước “Di hoa tiếp mộc “ hay “ Hóan cốt đọat thai” đã hình thành nhưng trước đây có mấy ai làm được.
Việc ghép cây người ta đã biết từ lâu nhưng ở Việt Nam thì khởi đầu từ năm 1937 khi linh mục Nguyễn Trung Ngôn giáo xứ Phan Thiết giúp cho các Ông 2 Trí, 6 Trị ở Cái Mơn và một số người khác vào học Trường Canh Nông của Pháp để học các phương pháp ghép cây và chủ yếu là ghép bo và ghép đọt nhưng mãi đến những năm 70 do nhu cầu cần nhân giống nhanh một số cây chủ yếu là cây ăn quả nên việc ghép cây được thực hiện nhiều hơn, đến nay thì nó rất phổ biến .
Một người trồng cây bình thường nếu để ý đến một số nguyên tắc cơ bản thì cũng có thể ghép được . Trước đây người ta không gọi là ghép hoặc tháp như hiện nay mà dùng từ 'rép” được đọc trại ra từ tiếng Pháp là greffer .
Xem thêm Kỹ thuật chăm sóc mai vàng trồng dưới đất nhanh lớn không sâu bệnh
Trong bài chia sẽ này tôi chỉ xin được đề cập đến 3 phương pháp chính thường dùng là ghép, chiết và giâm cành. Trong đo phương pháp ghép được dùng phổ biến để nhân giống vô tính.
Thế nào là ghép mai và các điều kiện để ghép
Ghép (tháp) mai: là việc mang chồi hoặc mầm của cây mai đẹp ghép lên cây mai bình thường .
Ghép mai có thể ghép nhiều cách khác nhau như :Ghép bo (mầm), ghép tược (mắt kim), ghép cắm đọt (ghép chọt), ghép áp, ghép xuyên thân, ghép chẻ (ghép nêm)…
Muốn ghép thành công trong tất cả cách ghép phải lưu ý các điểm sau:
- Thân ghép (cây mẹ) phải ở thời kỳ sung sức (có nhiều lá non trên ngọn., khi tách vỏ dễ dàng). Trước khi ghép nên có thời gian chăm sóc bón phân cho cây tốt hơn, (Có thể tưới Urê lõang trước khi ghép trên 10 ngày).
- Mắt ghép phải lấy ở những nơi cao, có nhiều ánh sáng, không bị sâu bệnh ( nếu ta lấy chồi ghép đang bị bọ trĩ thì khi chồi phát triển bị bọ trĩ ngay từ khi còn trong bọc nylon cả những lọai nấm bệnh cũng có thể truyền từ cây mẹ sang chồi ghép và ngược lại ) tuổi mắt ghép gần với tuổi cây mẹ thì tốt hơn.
Tìm hiểu thêm Các mô hình trồng mai vàng, cách chăm sóc cây mai vàng bị suy, khô cành phục hồi nhanh chóng
- Cây mai phát triển nhanh từ giữa mùa Xuân và mùa Hạ, nếu mắt ghép phát triển trong giai đoạn sau Tết thì thích hợp nhất , vì thế nên ghép mai từ tháng 1 dl đến tháng 6 dl thì tốt nhất, tuy nhiên mai có thể ghép bất kỳ tháng nào cũng được, thường vào giai đoạn sinh sản khi ghép tược mai phát triển hơi chậm hoặc có khi bị ngủ không phát triển.
- Cây ghép có độ lớn bằng đầu cây đủa hoặc bằng ngón tay út thì ghép tốt nhất
- Ghép trực tiếp lên thân hay nhánh cũng được nhưng vỏ cây già khó tách , khi mắt ghép liền da thì phát triển hơi chậm hơn ghép trên cành còn non.
- Phải bao chồi ghép lại để chồi không bị héo trước khi liền da và nhận được dinh dưỡng của cây mẹ nhất là ở mùa nắng nhiều
Tóm lại : Điều kiện cần và đủ để ghép thành công là: Cả cây mẹ và bo ghép không bị bệnh và phát triển tốt - Bo ghép tiếp nhựa được và không bị khô trong thời gian chờ được tiếp nhựa.
1.1 Dụng cụ ghép cần:
- Dao cắt : Tùy theo cách ghép phải có dao thích hợp như ghép bo cần dao nhỏ bén như dao mỗ trong y khoa, lưỡi lam…ghép chọt cần dao lón hơn để gọt chồi, 1 dao cứng hơn để tách vỏ cây.
2 cây gấp ( 1 để đưa chồi vào vị trí ghép, 1 để banh lớp vỏ ra , nếu bo ghép không còn lá )
Cuộn dây nylon loại mềm để cột ( có thể dùng băng keo non loại quấn ống nước nhưng hơi đắt hay bất cứ loại dây không thấm nước nào cũng được )
Kéo cắt cành và lá.
Bao nhựa nhỏ và một số mãnh nhựarời để bao chồi ghép sau khi ghép.
Lưu ý : mỗi vùng những người ghép mai có thể dùng các dụng cụ ghép hơi khác nhau
1.2 Các phương pháp ghép mai:
Trước đây người ta thường ghép bằng bo (mầm ) hoặc mắt kim nhưng hiện nay để ghép được nhanh hơn các nhà vườn thường ghép cắm đọt (còn gọi là ghép chọt)..Công việc ghép gồm có 3 phần chính: Mở miệng ghép – Lấy bo hay chồi ghép – Đưa chồi vào vị trí ghép , cột và bao lại bảo vệ chồi ghép
a/Ghép bo (mầm ) và ghép chồi (mắt kim):Đây là 2 cách ghép hoàn toàn như nhau , khi ghép dùng mắt ghép là bo hoặc chồi : Chọn vị trí ghép , thuận lợi nhất ghép bên dưới cành (vỏ dày hơn, mắt ghép khi phát triển nằm hơi ngang cũng đẹp .
Mở miệng ghép: có thể mỡ miệng ghép theo nhiều cách khác nhau như : mỡ miệng ghép theo chữ T (phương pháp người Nhật), chữ I , chữ U hay hình thức gì cũng được không quan trọng lắm nhưng chú ý phần vết cắt để tiếp chồi ghép phải thật sắc Thí dụ mỡ miệng theo chữ T: phải dùng dao lam khứa ngang trên lớp vỏ độ 6 mm (vị trí cao nhất), rồi khứa dọc xuống khoảng 1cm rồi tách 2 lớp vỏ bên ra sát ở vết cắt ngang ( trường hợp chữ I thì cắt ngang 2 vết cách nhau 1 cm, cắt dọc xuống ở giữa và tách 2 bên vỏ ra).
Xem thêm Cách chăm sóc mai vàng tháng 4 al
Chú ý: Kích thước trên chỉ mang tính tham khảo, kích thước thật phụ thuộc hoàn toàn vào cành ghép và chồi ghép
Lấy chồi ghép :Lấy bo ghép bằng cách cắt 2 vết ngang trên và dưới một bo mầm, nên chọn nơi còn lá thì tốt hơn, cắt dọc xuống 2 vết ở hai bên mầm ghép, dùng dao cứng tách lớp mầm ghép ra khỏi vỏ, cắt bớt 2/3 lá, dùng một cây gấp banh 2 lớp vỏ ra , tay cầm chỗ chiếc lá đặt chồi ghép vào vị trí ghép của cây mẹ.(nếu không có lá phải dùng cây gấp khác gấp nhẹ đưa cồi vào vị trí ).
Đặt chồi để cây mẹ cung cấp một phần nhựa cho chồi ghép nên đặt thật sát 2 vết cắt ngang của cây mẹ và chồi ghép liền nhau, dùng dây nylon cột từ dưới trước rồi lên trên, cột vừa tay thôi, nếu chặt qua nhựa khó lưu thông còn nhẹ quá lớp vỏ của chồi ghép không tiếp xúc sát với tượng tầng làm chồi khó phát triển ( Các chi tiết nầy không thấy nói tới trong các tài liệu về ghép cây). Trường hợp ghép theo chữ I thì chỉ cần chú ý đến vết bên trên thôi, nếu cả trên và dười cùng tiếp xúc thì tốt hơn.
Dùng plastic bao kín lại (không lảy bỏ lá , chỉ cắt bớt một phần lá ).
Trường hợp chồi ghép là tược nhỏ (hoặc chồi ) cách ghép cũng như trên chỉ khác cách lấy chồi ghép thôi. Chồi ghép có mắt kim và lá, cắt 2 vết trên và dưới như ghép bo, dùng dao lam cắt một lớp mỏng (cả vỏ có thể mắt ghép còn một ít gỗ của chồi) tương tự như ghép bo mầm nhưng thời gian chờ cho liền da thì phải hơn 20 ngày mới mở bao và khi cắt ngọn cây mẹ xong nên dùng bao plasic nhỏ bọc lại cả chồi ghép thêm khoảng 10 ngày nữa chờ cho chồi có hiện tượng bung lá thì mở ra luôn.
Cách ghép bằng mắt kim dễ thấy kết quả hơn và khi chồi phát triển thì nó phát triển nhanh hơn ghép bo (ghép bo có khi chồi ghép còn xanh, khôngnhững không bung tược non được, một thời gian thì chết luôn).
Ưu khuyết điểm của ghép bo và ghép chồi: Ghép cần phải tỉ mỉ, đặt chồi ghép vào vị trí chính xác thì kết quả mới cao, tuy nhiên cách ghép nầy chồi ghép khi phát triển thì rất tự nhiên như chồi thật của cây
b. Ghép cắm đọt:
Ghép cắm đọt hay còn gọi là cách ghép chọt , ghép cắt rất đơn giản và thực hiện nhanh. Đây là cách các nhà vườn thực hiện nhiều nhất. Khi chồi ghép tiếp nhựa được thì nó phát triển nhanh
Mở miệng ghép